Local Pain for the National Gain: Lessen uit de bouw van de Lesotho Highlands Water Project

Het LHWP werd gepresenteerd als een innovatieve oplossing voor Zuid-Afrika’s groeiende watertekorten, terwijl het tegelijkertijd inkomsten zou genereren voor Lesotho door water, aangeduid als het “witte goud”, te verkopen. Het project omvatte de bouw van meerdere dammen en tunnels om water van de bergen in Lesotho naar Zuid-Afrika te transporteren. Tegelijkertijd werden beloftes gedaan aan lokale gemeenschappen over compensatie, betere infrastructuur en economische voordelen.

Voor veel bewoners in de afgelegen hooglanden van Lesotho waren deze beloftes aantrekkelijk. Zij hoopten op betere huizen, toegang tot elektriciteit, gezondheidszorg en scholen. Deze verwachtingen werden echter niet altijd waargemaakt, wat leidde tot een verslechterende situatie op lokale schaal.

De lokale impact van de LHWP was enorm. Duizenden mensen verloren hun landbouwgrond, weidegebieden en toegang tot waterbronnen door de bouw van dammen zoals de Katse- en Mohale-dam. Deze verliezen raakten vooral de armste gemeenschappen, die sterk afhankelijk waren van deze middelen voor hun levensonderhoud. Ondanks beloftes van compensatie voelden veel bewoners zich achtergesteld, met verhalen over ontoereikende betalingen en slecht geplande herhuisvesting.

Een bijzonder aangrijpend voorbeeld is de situatie rond de Mohale-dam, waar bewoners maanden tot jaren in onzekerheid leefden over wanneer en hoe zij hun huizen moesten verlaten. De nieuwe huizen die werden beloofd, voldeden vaak niet aan de verwachtingen, en veel gemeenschappen voelden zich losgerukt van hun traditionele leefomgeving en sociale netwerken.

Aan de andere kant werden en er door dit project wel enkele voordelen op nationale schaal gerealiseerd. De bouw van dammen bracht verbeterde infrastructuur met zich mee, zoals nieuwe wegen die voorheen geïsoleerde gebieden toegankelijk maakten. Voor Zuid-Afrika betekende het project een stabiele waterlevering aan de economische kernregio Gauteng. Lesotho profiteerde van royalty’s, hoewel deze niet altijd werden geïnvesteerd in de beloofde armoedebestrijding.

Toch bleken veel van de economische voordelen ongelijk verdeeld. Buitenlandse werknemers en bedrijven haalden vaak de meeste winst uit het project, terwijl de lokale gemeenschappen vooral de lasten droegen.

Het LHWP benadrukt de noodzaak van rechtvaardigheid in grote ontwikkelingsprojecten. Betere planning en transparante compensatieregelingen kunnen helpen om lokale gemeenschappen meer vertrouwen te geven. Daarnaast is het essentieel om bewoners al in de planningsfase te betrekken, zodat hun behoeften en zorgen centraal staan.

Bovendien toont het project aan hoe belangrijk het is om beloftes na te komen. Niet alleen om teleurstelling te voorkomen, maar ook om draagvlak te behouden en toekomstige conflicten te minimaliseren.

Het Lesotho Highlands Water Project illustreert de uitdagingen van ‘local pain for the national gain’ in de context van grote infrastructuurprojecten. Terwijl nationale belangen vaak de prioriteit krijgen, wordt de prijs betaald door de meest kwetsbare gemeenschappen. Om dit soort projecten duurzamer en rechtvaardiger te maken, is het cruciaal om zowel de lokale lasten te erkennen als te verzachten. Alleen zo kunnen de voordelen van nationale ontwikkeling eerlijk worden verdeeld.

Auteur: Stijn van der Erf, Project- en Beleidsmedewerker Duurzaamheid